Gdzie zamawia się jakieś droższe towary lub usługi, w celu niejako zabezpieczenia tej transakcji można wręczyć przedpłatę w formie zaliczki lub zadatku. Chociaż terminy te bywają bardzo często stosowane wymiennie, a zatem rozumiane jako synonimy, absolutnie nimi nie są. Zupełnie czym innym jest zaliczka, a czym innym jest zadatek. Uiszczenie tych dwóch form przedpłaty skutkuje czymś zupełnie innym, szczególnie w przypadku niewywiązania się którejś ze stron z umowy.
Skąd zatem tak powszechne mylenie tych dwóch form przedpłaty? Najczęściej wynika po prostu z niedokładnego studiowania przepisów prawa, czytania słabej jakości artykułów w internecie, w których nie jest jasno wyjaśnione, czym różnią się między sobą te dwie formy. Warto zatem już na samym początku zaznaczyć, że zadatek może być traktowany jako zadatek tylko i wyłącznie wtedy, gdy zostanie właśnie w taki sposób określony w spisanej umowie. Jeżeli podczas wręczania przedpłaty niż spisano umowy – kwota nie może być traktowana jako zadatek.
Umowa na wręczenie zadatku
Naprawdę nie konkretnej kwoty zadatku musi być zatem spisana odpowiednia umowa, a dobra praktyka pokazuje, że podczas jej sporządzania powinno się już tą kwotę wręczyć. Zadatek oczywiście nie musi mieć formy finansowej, może mieć formę rzeczową, jednak w praktyce zwykle uiszcza się po prostu konkretną kwotę. Najważniejsze skutki wręczenia zadatku wynikają z niewywiązania się z umowy:
– jeżeli umowa zostanie rozwiązana za zgodą obydwu stron – zadatek zwyczajnie jest zwracany do osoby wręczającej go
– jeżeli umowa zostanie prawidłowo zrealizowana – zadatek jest traktowany jako część zapłaty. Zamawiający musi po prostu dopłacić resztę
– jeżeli od umowy odstąpi osoba, która wręczyła zadatek – cała ta kwota zostaje u drugiej strony. Można powiedzieć, że jest to pewna forma rekompensaty ( chociaż wciąż. jest możliwe dochodzenia swoich roszczeń w formie zadośćuczynienia)
– jeżeli od umowy odstąpi osoba, która otrzymała zadatek ( nie wywiąże się z umowy, nie zrealizuje usługi) – osoba wręczająca ma prawo do ubiegania się o zwrot zadatku z nawiązką, najczęściej mowa tutaj o dwukrotności sumy zadatku
Jak zatem łatwo dostrzec, wręczony zadatek jest w jakiś sposób zabezpieczeniem interesów każdej ze stron. Jeżeli którakolwiek ze stron nie wywiąże się z umowy, są tego konkretne konsekwencje.
Wręczenie zaliczki
Wręczenie zaliczki nie musi być związane z podpisaniem jakiejkolwiek umowy. Strony mogą sporządzić umowę, jednak nie jest to konieczne ( to właśnie różnica pomiędzy zaliczką a zadatkiem). Co jeszcze odróżnia zaliczkę a zadatek? Najważniejsza różnica polega na tym, że zaliczka może być zwrotna. Jest ona poddawana z powrotem na ręce płacącego nie tylko wtedy, gdy obydwie strony odstąpią od umowy. Tak naprawdę nawet w przypadku zerwania umowy przez którąś ze stron, kwota wpłaconej zaliczki jest zwracana. Jeżeli natomiast umowa zostanie odpowiednio zrealizowana, zaliczka jest traktowana jako część zapłaty. Zamawiający musi dopłacić resztę. Zaliczka nie jest zatem traktowana jako forma zabezpieczenia interesów każdej ze stron, tak jak to bywa w przypadku wpłacenie zadatku. Czy zapis w umowie, mówiący o bezzwrotności zaliczki w przypadku niewywiązania się z umowy ( na przykład odstąpienia od niej przez zamawiającego), można w ogóle traktować na serio? Zdecydowanie nie – jest to tak zwana klauzula niedozwolona, która nie ma absolutnie nic wspólnego z obowiązującym prawem. Natomiast w przypadku odstąpienia od umowy, szczególnie jeżeli druga strona poniosła już jakieś koszty związane z realizacją zamówienia, jak najbardziej można starać się o odszkodowanie. Można ubiegać się o nie na zasadach ogólnych.
Praktyka wręczenia zaliczki oraz zadatku
Raz jeszcze dla przypomnienia – aby przedpłatę można było traktować jako zadatek, musi być to właśnie tak sformułowane w umowy pisemnej. W praktyce zadatek oraz zaliczka zwykle nie wynoszą więcej niż 50% kwoty zamówienia. Najczęściej opiewają na około 30% kwoty zamówienia.
